Dzwony zegarowe:
Aby zegar wybijał wskazywany czas, potrzebne jest określone źródło dźwięku. W wypadku zegarów wieżowych są to dzwony klasyczne lub kloszowe.
Mechanizm bicia zegara połączony jest z młotem zawieszonym przy dzwonie. Podnoszony przez szereg dźwigni, następnie opada pod własnym ciężarem, uderzając w wieniec dzwonu. Owy młotek możesz zobaczyć na zdjęciu obok.
Dzwony zegarowe spełniają na kościołach także funkcje liturgiczne. Mimo, iż w wieżach bardzo często znajduje się więcej dzwonów, dzwonem zegarowym najczęściej można również ogłaszać przeróżne sytuacje. Jednakże wtedy porusza się całym kloszem z jarzmem za pomocą lin (ręcznie) lub silników elektrycznych. Zdarzają się rzadkie przypadki, gdzie dzwon zamontowany jest sztywno na stalowej ramie. Sposób wydobycia dźwięku z takiego dzwonu przez zegar jest taki sam. Jeżeli natomiast ludzką ręką pragnie się zadzwonić takim instrumentem, trzeba poruszać samym sercem, a to bywa kłopotliwe.
Dzwony klasyczne i ich montowania składają się z następujących części (od samej góry):
- 1 jarzmo (drewniana lub metalowa belka z osiami, umożliwiającymi ruch całym dzwonem)
- 2 korona (najczęściej bardzo zdobne zwieńczenie dzwonu, stanowiące również funkcję montażową)
- 3 głowa, zwana także hełmem
- 4 płaszcz z krawędzią górną
- 5 linia paciorka (najczęściej bardzo zdobna granica, oddzielająca płaszcz od wieńca)
- 6 wieniec
- 7 krawędź dolna
Wewnątrz dzwonu, na specjalnej zawieszce, mieści się tzw. serce. Jest to podłużny, czasem zdobiony, stalowy pręt, uderzający wybrzuszeniem przy końcówce o wewnętrzną stronę wieńca.
Inaczej sytuacja prezentuje się na budynkach publicznych, takich jak szkoły czy ratusze. Budynki te najczęściej nie potrzebują dużych dzwonów (jedynie dawne wielkie ratusze, np. we Wrocławiu, posiadają dzwony, którymi bito na przeróżne sytuacje). Montuje się w takich gmachach dzwonki podobne do tych, które spotykamy na domowych budzikach. Ich rozmiar jest oczywiście wiele większy, a materiał, z którego są wykonane, grubszy. Sposób wydobycia dźwięku jest taki sam, jak w przypadku dzwonów klasycznych. Nie są jednak zawieszone na jarzmie, a na specjalnym bolcu. Nie posiadają także serca.
Najstarszy dzwon zegarowy w Polsce znajduje się na wrocławskim ratuszu. Historia zegara na tej wieży jest także bardzo fascynująca i każdy miłośnik zegarów powinien ją choć raz przeczytać.
Dzwony wydają dźwięk o określonej wysokości. Szereg dzwonów różnych rozmiarów umożliwia wygrywanie na nich melodii. Urządzenie takie nazywamy carillionem (opisane w artykule nt. mechanizmów bicia).
Masa dzwonów jest różna, ich waga waha się w granicach od 20kg do nawet ponad 12 ton (Dzwon Zygmunta ma masę 12600kg). Dzwony kościelne mają z reguły około od jednej tony do dwóch, dzwony zegarowe najczęściej mają mniejsze rozmiary niż pozostałe zawieszone w wieżach. Na przestrzeni wieków wykonywano je z różnych metali (nawet ze spiżu) oraz stopów. W czasach rozwiniętego zegarmistrzostwa klasycznego wytapiano dzwony najczęściej z brązu oraz z żelaza.
Dzwony produkowano już w starożytnych Chinach, a także dawnych cywilizacjach europejskich (np. w Pompejach). We współczesnym świecie dwa okresy stały się zabójcze dla zabytkowych dzwonów: były nimi pierwsza i druga wojna światowa, podczas których rekwirowano dzwony, aby przetopić je na oręż. Najczęściej postępowano tak na terenach europejskich potęg militarnych tamtego okresu, a więc w Niemczech i ZSRR (a więc także terenach zachodniej i północnej Polski oraz Kresach Wschodnich). Na szczęście pozostawiano zwykle dzwony zegarowe.
Jednak źródłem dźwięku w zegarach wieżowych nie musi być wyłącznie dzwon. W Bernie czy Pradze, gdzie znajdują się słynne zegary planetarno-figuralne, zamontowane są przy mechanizmie miechy i piszczałki, które służą wydawaniu dźwięków naśladujących pianie koguta. Czy na przestrzeni lat pojawiły się w zegary z popularnymi w średniowieczu (a także w późniejszych epokach) kołatkami? Trudno powiedzieć.
W dzisiejszych czasach, gdy elektronika w dużym stopniu wyparła tradycyjne konstrukcje, dźwięki dzwonów naśladowane są przez sprzęt nagłośnieniowy. I to zarówno w wypadku melodii, jak i zwykłego wybijania godzin.
© 2010 - 2023 www.czasnawysokosci.pl
Wszystkie prawa zastrzeżone. Publikacja serwisu lub jego fragmentów za pomocą jakichkolwiek środków bez pisemnej zgody autorów zabroniona!